Sądecki Park Etnograficzny

W Nowym Sączu mieści się niezwykle urokliwy skansen prezentujący kulturę ludową historycznej Sądecczyzny

odpowiadającej obecnemu powiatowi nowosądeckiemu, wschodniej części powiatu limanowskiego oraz części gorlickiego i brzeskiego.
Obszar ten zamieszkiwały cztery grupy etnograficzne: Lachy Sądeckie, Górale Sądeccy – łąccy, kamieniccy i piwniczańscy, zachodni Pogórzanie i Łemkowie Sądeccy. Kulturę Górali i Łemków ukształtowały górskie środowisko naturalne oraz wpływ migracji wołoskich, które miały miejsce w wiekach od XIV do XVI. Charakteryzowała się ona pastersko-rolnym typem gospodarki górskiej i specyficznymi dla terenów karpackich cechami kulturowymi, widocznymi m. in. w budownictwie, stroju, gospodarstwie domowym czy folklorze. Dwie pozostałe grupy etnograficzne, czyli Lachy Sądeckie i Pogórzanie, zasiedlały północną, podgórską część Sądecczyzny, obszar bardziej sprzyjający rolnictwu, o żyźniejszych glebach i nieco łagodniejszym klimacie. Ich kultura łączy elementy góralskie, występujące w Karpatach, z elementami rolniczej kultury małopolskiej. Ten przejściowy charakter przejawia się w wielu dziedzinach życia, od budownictwa nawiązującego do architektury środkowej Małopolski, poprzez ubiór harmonijnie łączący elementy obu kultur, po folklor odmienny w swym wyrazie.
W końcu XVIII wieku władze austriackie sprowadziły na Sądecczyznę Niemców. Otrzymali grunty uzyskane m.in. drogą sekularyzacji dóbr klasztornych i kościelnych. Przez prawie dwieście lat (do 1945 r.) osadnicy, nazywani Niemcami Galicyjskimi lub Kolonistami Józefińskimi mieszkali głównie w rejonie Lachów, tworząc odrębną kulturę.
Kolejna grupa odmienna pod względem etnicznym i kulturowym, zamieszkująca na Sądecczyźnie, to Cyganie Karpaccy, których osady na obrzeżach wsi istnieją na Podkarpaciu co najmniej od XVIII wieku.
 
Układ przestrzenny sądeckiego skansenu uwzględnia podział terenu ekspozycyjnego na cztery główne sektory prezentujące budownictwo poszczególnych grup etnograficznych (lachowski, pogórzański, góralski i łemkowski). Poza tym w centrum usytuowano dwór szlachecki z zespołem gospodarczym, a w jego północnej części został odtworzony fragment osady kolonistów józefińskich. W parku są trzy zabytkowe świątynie: cerkiew greckokatolicka w obrębie zabudowy łemkowskiej, kościół rzymskokatolicki w sektorze lachowskim oraz kościół ewangelicki przy zespole kolonistów niemieckich. Obraz dawnej wsi uzupełniają niewielka osada cygańska i dawna szkoła wiejska.

Galeria:

Fotografie: Sądecki Park Etnograficzny

Informacje organizacyjne dla wycieczek szkolnych: