Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej

Muzeum Kultury Ludowej nieustannie wzbogaca swoje zbiory, opracowuje je naukowo, przechowuje, zabezpiecza i udostępnia zabytki kultury wsi i miasteczek z regionu. Prowadzi badania i obozy naukowe, współpracuje z ośrodkami uniwersyteckimi, organizuje konferencje, seminaria, wydaje publikacje naukowe i popularnonaukowe. Prowadzi także działalność upowszechnieniową i edukacyjną – organizuje imprezy plenerowe, pokazy, koncerty, warsztaty, lekcje muzealne itp. Słowem – realizuje swoją misję zachowania dla następujących po sobie pokoleń świadectwa i obrazu ich tożsamości.

Park etnograficzny

Nasz skansen to urokliwe wsie z przełomu XIX i XX wieku. Prezentują one kulturę Lasowiaków i Rzeszowiaków zamieszkujących tereny północnej części obecnego województwa podkarpackiego. Wędrując po skansenie położonym z dala od miejskiego zgiełku, można zobaczyć świat, którego już nie ma, poznać frapujące historie mieszkających tu ludzi, zrozumieć chłopską duszę.

Na niemal 30 hektarach eksponujemy blisko 100 obiektów dużej i małej architektury drewnianej. Do najstarszych należą m.in.: dwór z Brzezin z 1753 r., spichlerz dworski z Bidzin z 1784 r., chałupa z Markowej z 1804 r. oraz kościół z Mielca-Rzochowa z 1843 r.

Wszystkie budynki przedstawione zostały w ich naturalnych relacjach i środowisku podobnym do tego, które im kiedyś towarzyszyło – zagrody odtwarzają układy przestrzenne tradycyjnej zabudowy wsi. Znajdują się w naturalnym pejzażu przydomowych ogródków, sadów i pasiek, pól uprawnych, łąk i pastwisk, stawów, otoczone nadrzeczną zielenią i lasem.

Wnętrza chałup, a także budynków gospodarczych urządzone są zgodnie ze swoim przeznaczeniem i pokazują, jak wyglądało codzienne życie gospodarzy. Można obejrzeć chałupę tkacza, szewca, rzeźbiarza i lutnika, a także pszczelarza, zabawkarza czy stolarza. W jednej zagrodzie urządzona jest ekspozycja przedstawiająca wypiekanie chleba, w drugiej wystrój na święto Matki Boskiej Zielnej, w innej na Wielkanoc, a w jeszcze innej stół ubrany jest tak, jakby zaraz miała rozpocząć się wieczerza wigilijna.

W zagrodach mieszkają zwierzęta gospodarskie: kozy, owce, kury, kaczki, gołębie, gęsi i pantarki.

{youtube}fRh1CSnjH78{/youtube}

Ekspozycje stałe Muzeum - co warto zobaczyć?

Młynarstwo. Siła wiatru i wody
Dzięki udostępnieniu wystawy, zwiedzający będą mogli dowiedzieć się, m.in. jak wiele pracy wymagało przygotowanie mąki, z której później wypieka się chleb, pieczywo, placki, wyrabia kluski oraz jak ważną rolę jeszcze niedawno odgrywało młynarstwo wodne i wiatrowe. W skansenie uruchomiono urządzenia napędowe młyna wodnego z Żołyni Dolnej (całą maszynownię). W tym miejscu można zobaczyć  na co dzień ukrytą przed okiem zwiedzających pracę wszystkich urządzeń młyńskich, a dzięki aplikacji multimedialnej zainstalowanej na dużym dotykowym ekranie – także historię młynarstwa, dokumentację wizualną dotyczącą wszelkich aspektów związanych z tym rzemiosłem wiejskim, dorobek naukowy o młynach, młynarstwie i wiatrakach oraz folklor. Dla najmłodszych przygotowano quizy tematyczne, dzięki którym młodzież będzie mogła  sprawdzić świeżo nabyte podstawowe wiadomości o młynarstwie.

Wchodząc do koźlaka z Trzęsówki, zwiedzający będą mogli podziwiać ruchome, drewniane modele różnych typów wiatraków, które wykonał dla Muzeum twórca ludowy Jan Puk z Trześni. Tej wystawie towarzyszy specjalnie nagrany dźwięk, dzięki któremu turyści będą mogli poczuć się jak w pracującym wiatraku. W koźlaku z Zarębek można natomiast podziwiać obracające się skrzydła młyna wietrznego.

Wystawę o tym dawnym wiejskim przemyśle uzupełniają czytelne plansze przedstawiające historię młynarstwa i różne typy młynów wietrznych i wodnych. Na pamiątkę dla naszych gości przygotowany został folder, w którym zamieszczone są najważniejsze wiadomości z dziedziny, której poświęcona jest ekspozycja.

Bogu na chwałę, ludziom na ratunek – z dziejów OSP
Ekspozycja zbiorów pożarniczych mieści się w remizie ze Słociny. W dawnym garażu zostało zaaranżowane wnętrze wiejskiej remizy strażackiej wyposażone w sprzęt, jaki mógł znaleźć się w takim miejscu jeszcze w latach 30. i 40. XX wieku. Jest tutaj beczkowóz, dwie sikawki konne (z górną i dolną skrzynią wodną), dwie sikawki przenośne, w tym jedna na podwoziu czterokołowym. Urządzenie remizy uzupełniają liczne „akcesoria" pożarnicze typowe w wyposażeniu wiejskich jednostek OSP jeszcze do połowy XX wieku: bosaki (w tym sufitowy i strzechowy), tłumnice, drabiny dachowe (tzw. gontowe), mosiężne kaski itp.

W pomieszczeniu dawnej świetlicy urządzona jest wystawa obrazująca dzieje Ochotniczych Straży Pożarnych – od pierwszego stulecia istnienia OSP, do lat 70. XX wieku. Zgromadzone tu eksponaty obrazują przemiany, jakim podlegały w tym czasie niemal wszystkie sfery działania tych organizacji. Widzimy więc ewolucję uzbrojenia osobistego, umundurowania (najstarsza bluza uszyta jest wg regulaminu z 1902 roku), kolekcję medali i odznaczeń, sztandary, legitymacje, dyplomy, regulaminy i wiele najrozmaitszych druków związanych z działalnością straży. Zbiór sprzętu gaśniczego otwierają prymitywne ręczne sikawki (tzw. "pachówki"), a kończą motopompy. Na uwagę zasługuje zbiór fotografii OSP z terenu dzisiejszych powiatów: kolbuszowskiego, mieleckiego i rzeszowskiego. Ważne miejsce zajmuje fragment ekspozycji poświęcony towarzystwom ubezpieczeniowym, w tym także PZU. Jest on odpowiedni do roli, jaką te instytucje odegrały w zakładaniu i podtrzymywaniu działalności ochotniczych straży pożarnych.

Tytuł "Bogu na chwałę, ludziom na ratunek" zaczerpnięty jest z często spotykanych napisów sztandarowych, dawniej spotykany także z zakończeniem: "...ludziom na pożytek".

Ekspozycję można zwiedzać z przewodnikiem.

Zabawka ludowa Stanisława Naroga
Ekspozycja zabawek drewnianych prezentowana jest w chałupie z Wrzaw. To kolekcja prac Stanisława Naroga, nieżyjącego już rzemieślnika, pochodzącego z będącej ośrodkiem zabawkarskim Brzózy Stadnickiej. Kolekcja liczy 420 przedmiotów i składa się z gotowych zabawek, półproduktów, warsztatu z narzędziami oraz przedmiotów codziennego użytku – od najstarszych form wywodzących się z tradycji ośrodka zabawkarstwa ludowego w Brzózie Stadnickiej po współczesne autorskie projekty.

Imprezy cykliczne 

• Niedziela Palmowa – warsztaty plecenia palm wielkanocnych i msza św. z poświęceniem wiązanek
• Odpust na św. Marka – uroczysta msza św. z procesją, kramy odpustowe, muzyka i potrawy regionalne
• Noc Muzeów – wystawa malarstwa w spichlerzu (czynna zwykle do końca sierpnia) i działanie teatralne
• Prezentacje Twórczości Ludowej Lasowiaków i Rzeszowiaków (pierwsza niedziela czerwca) – największa impreza plenerowa organizowana w skansenie – pokazy twórców ludowych, muzyka, tańce, potrawy regionalne itp.
• Z mamą i tatą zaczynam lato (ostatnia niedziela czerwca) – rodzinna impreza plenerowa z pokazami, warsztatami i ludowymi opowieściami dla dzieci
• Co niedzielę w zagrodzie (każda niedziela lipca i sierpnia) – pokazy twórców ludowych, potrawy regionalne
• Koń, jaki jest… (pierwsza niedziela sierpnia) – impreza plenerowa, której głównymi bohaterami są konie i wszystko to, co z nimi związane
• Wielki Dzień Pszczół (sierpień) – wydarzenie poświęcone ochronie i utrwalaniu dziedzictwa związanego z pszczołami i pszczelarstwem, i tu: warsztaty, gry terenowe, spotkania z pszczelarzami itp.
• Matki Boskiej Zielnej (15 sierpnia) – warsztaty plecenia bukietów zielnych oraz msza św. z poświęceniem ziół i płodów rolnych
• Msze św. trydenckie – trzecia niedziela miesiąca (od maja do października)
• Prócz tego warsztaty (kulinarne, etnograficzne, taneczne), spotkania, konferencje, lekcje muzealne, akcje – wszystko dostępne na stronie internetowej Muzeum w zakładce „wydarzenia” (http://www.muzeumkolbuszowa.pl/wydarzenia-menu).

Formy zwiedzania

• indywidualnie (przy zakupie biletu możliwość nabycia „Małego przewodnika po parku etnograficznym w Kolbuszowej”)
• z przewodnikiem (j. polski, j. angielski)
• z audioprzewodnikiem (j. polski, j. angielski) – istnieje możliwość wypożyczenia audioprzewodnika lub pobrania pliku *.mp3 ze strony www.muzeumkolbuszowa.pl

Galeria zdjęć:

Zdjęcia udostępnione przez/ uznanie autorstwa: Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej

Lekcje muzealne

Przedszkole:

Trasa zwiedzania dla grup przedszkolnych to godzinny spacer po wsi lasowiackiej. Obejmuje wizytę w chałupie, spotkanie ze zwierzętami na wiejskim podwórzu, zwiedzanie ekspozycji dawnych zabawek i pasieki. W programie trasy przygotowaliśmy też specjalne zadania aktywizujące, tj. zagadki, poszukiwanie kwiatów oraz dawne gry i zabawy.

Zerówka:

Dla grup "0" pragnących spędzić więcej czasu w skansenie, proponujemy skorzystanie z oferty lekcji muzealnej:

• Malowany konik – świat drewnianych zabawek. Koniki na biegunach, klepaki, terkotki, kurki, kołyski, taczki… bez wątpienia oczarują każdego malucha. Zapraszamy do wesołej rywalizacji podczas wspólnej zabawy. Czas: 45 min + zwiedzanie skansenu

Szkoły podstawowe klasy 1 – 3

• Śliczne wycinanki dookoła ściany – ludowa wycinanka z papieru
  XIX-wieczna polska wycinanka z papieru to jeden ze sposobów dekoracji ścian izb wiejskich. Tworzono ją spontanicznie, bez kopiowania wzorów i rysowania. Na przestrzeni lat powstało wiele lokalnych stylów wycinanki, które ujmują swoją prostotą, bogactwem wzorów i pieczołowitością wykonania. W trakcie zajęć uczniowie poznają historię i techniki tego niecodziennego dekorowania ścian. W części praktycznej, inspirując się zaprezentowanym zdobnictwem, stworzą własne wycinanki. Czas: 60 min
• Cała izba przystrojona – kwiaty z bibuły
  W dawnej Polsce w okresie wielkanocnym gospodynie wykonywały sztuczne kwiaty, którymi przystrajały święte obrazy, stoły, święte kąty i kapliczki. Wyrabiano je z papieru i kolorowej, gofrowanej bibuły. Wśród papierowego kwiecia największą popularnością cieszyły się  róże, chryzantemy i rumianki.  Uczestnicy zajęć poznają cele, sposoby, okoliczności oraz różne techniki wykonywania kwiatów z bibuły. Następnie własnoręcznie wykonają jedną ozdobę. Czas: 60 min
• Nie święci garnki lepią – spotkanie z garncarzem
  Garncarstwo to popularne niegdyś rzemiosło polegające na wyrobie naczyń ceramicznych z wypalonej gliny, które toczone były najpierw w rękach, a później na kole garncarskim, po czym wypalane w specjalnym piecu. W ten sposób powstawały gliniane cudeńka: garnki, miski, dwojaki. Uczestnicy warsztatów zapoznają się z pracownią garncarską, dowiedzą się, jak działa koło garncarskie, jakie funkcje pełniły różnorodne naczynia gliniane oraz jak je dekorowano. Każdy z uczniów samodzielnie utoczy na kole garncarskim naczynie. Warsztaty dostosowujemy również do potrzeb osób niepełnosprawnych. Czas: 1,5 godz.
• Jeżyki, łańcuchy, światy – tradycyjne ozdoby bożonarodzeniowe
  Papier, słoma, bibuła i opłatki to materiały, z których uczestnicy wyczarują wyjątkowe ozdoby świąteczne. Nauczą się też dekorować podłaźniczkę. Czas: 45 min
• W dawnej klasie – próba kaligrafii
  To zajęcia o szkolnych przyborach do nauki, a także o kleksach i ćwiczeniach cielesnych. Siedząc w dawnych ławach, dzieci wcielą się w uczniów sprzed stu lat i na własnej skórze przekonają się, jak to dawniej w szkole bywało… Czas: 45 min
• Ene, due, rabe… – dawne gry i zabawy
  Dawniej na wsi dzieci nie miały wiele czasu na zabawę. Pomagały swoim rodzicom w różnych pracach gospodarskich i polowych. Ponieważ rodziców nie było stać na zabawki dla swych pociech, te m.in. wymyślały wiele zabaw i gier, które wiązały się z ruchem, śpiewem i recytacją. Do najpopularniejszych należały te, które naśladowały wiejskie zwierzęta. Jeśli chcecie poznać ten barwny świat dziecięcej wyobraźni, odwiedźcie nas, a oprowadzimy Was po nim. Na świeżym powietrzu, przy jednej z zagród, nauczycie się tekstów wyliczanek, rymowanek oraz zasad wielu gier i zabaw sprzed stu lat. Czas: 60 min
• Kiecki w malowanej skrzyni – dawna wiejska moda
  Strój był jednym z najistotniejszych elementów różnicujących społeczność wiejską na regionalne grupy etnograficzne. Zawierał precyzyjne informacje o jego właścicielu, dotyczące wieku, statusu społecznego i majątkowego, przynależności grupowej i regionalnej. Tradycyjny, odświętny ubiór Lasowiaków i Rzeszowiaków długo zachował się w swej archaicznej formie. Uczestnicy lekcji poznają proces wytwarzania płótna, a także kanony mody panujące na XIX- i XX-wiecznej wsi oraz różnice w strojach ludowych Lasowiaków i Rzeszowiaków. Będą mieli okazję przebrać się za dawnego gospodarza lub gospodynię. Czas: 60 min
• Ziarnko do ziarnka – znaczenie chleba w tradycji
  Chleb od wieków stanowił główny pokarm ludzi. Był symbolem wszelkiego pożywienia, a także dostatku i pomyślności. W tradycji polskiej od najdawniejszych czasów uważany był za dar boży. Ten spożywany przez naszych przodków różnił się od współczesnego sposobem przygotowania, kształtem, smakiem i wartościami odżywczymi. Podczas lekcji w zagrodzie uczniowie poznają prace polowe i gospodarskie, narzędzia i sprzęty służące do obróbki zboża, a także nauczą się rozróżniać różne jego gatunki. Dowiedzą się o ciekawych zwyczajach związanych z wypiekiem chleba. Na koniec upieką tradycyjny przysmak – proziaki, a także będą delektować się smakiem wiejskiego chleba z masłem. Czas: 60 min
• Jak mięta z macierzanką... – czyli zioła w magii, lecznictwie ludowym, obrzędach
  Niegdyś zioła rosły w każdym ogródku, a wysuszone znajdowały się w każdej chałupie. Stosowane były przede wszystkim w lecznictwie i kuchni, ale również w magii. Współcześnie znamy bogatą gamę ziół, które nabywamy w sklepach zielarskich i aptekach, zapominając o tym, że niemal na każdym rogu możemy poczuć ich specyficzny i kojący zapach. Uczestnicy zajęć zapoznają się ze sposobami pozyskiwania i przechowywania roślin zielarskich, a także obrzędami i zwyczajami związanymi z ich święceniem. Poznają również przeznaczenie poszczególnych rodzajów ziół. Spotkanie zakończy się degustacją herbatek ziołowych. Czas: 90 min (lekcja odbywa się podczas zwiedzania skansenu)
• Jak Wojtek został strażakiem – z wizytą w remizie
  Idealna lekcja dla wszystkich dzieci, które przez chwilę chcą poczuć się jak prawdziwi strażacy, a przy okazji dowiedzieć się, jak dawniej ludzie walczyli z ogniem i czego do tego używali. Uczniowie zobaczą zabytkowe mundury i hełmy, a także zapoznają się z dawnym sprzętem pożarniczym. Przypomną sobie również (tym razem jak najbardziej współczesne) numery alarmowe, które powinien znać każdy. Czas: 45 min
• Jak w ulu – spotkanie z pszczelarzem
  Na terenach potężnej jeszcze w XVII w. Puszczy Sandomierskiej – jej borów jodłowych, świerkowych i zagajników lipowych – panowały doskonałe warunki dla działalności pszczół. Dlatego też w królewskich lasach Kotliny Sandomierskiej gęsto rozsiane były barcie, czyli ule zakładane w pniach żywych jeszcze, bardzo starych drzew przez bartników. Od poł. XIX w. pszczelarze zaczęli sami budować ule i ustawiać je przy swoich domostwach. W trakcie zajęć prowadzonych przez doświadczonego pszczelarza uczestnicy poznają cały proces powstawania miodu oraz jego zdrowotne właściwości. Będą również degustować różnobarwne odmiany miodu. Na zakończenie wykonają świece z pszczelej węzy. Czas: 60 min
• Siła wiatru i wody – o młynarstwie w dawnej wsi
  Wiatraki i młyny wodne to nieodłączny element krajobrazu dawnej wsi. Ich konstrukcje dzisiaj fascynują młodszych i starszych. Kiedyś służyły całej wiejskiej społeczności, gdyż mąka i różnego rodzaju kasze były podstawowym składnikiem pożywienia ludności mieszkającej na wsi. Młodzi uczestnicy zajęć poznają tajemnice dawnych urządzeń mielniczych. Zobaczą pracę wiatraka oraz młyna wodnego i samodzielnie zmielą ziarno w żarnach i stępach nożnych. Czas: 60 min

Szkoły podstawowe klasy 4 – 8

• Śliczne wycinanki dookoła ściany – ludowa wycinanka z papieru (opis: j.w.)
• Cała izba przystrojona – kwiaty z bibuły (opis: jw.)
• Wiszą pająki u powały – kolorowe ozdoby ze słomy i bibuły. Pająk  to tradycyjna ozdoba bożonarodzeniowa, którą dekorowano wiejskie izby jeszcze przed pojawieniem się choinki. Zawieszano go na środku sufitu lub w świętym kącie. Obok światów stanowił najwdzięczniejszy ornament świątecznego wystroju izby. Był postrzegany jako symbol urodzaju i szczęścia w nowym roku. Wykonywano go najczęściej z żytniej słomy, którą nawlekano na nici, po czym przeplatano kolorową bibułą. Uczniowie dowiedzą się, w jaki sposób tworzono różne typy pająków, a następnie, pracując w grupach, wykonają pająka krystalicznego. Czas: 1,5 godz.
• Nie święci garnki lepią – spotkanie z garncarzem (opis: jw.)
• Jeżyki, łańcuchy, światy – tradycyjne ozdoby bożonarodzeniowe (opis: j.w.)
• Kiecki w malowanej skrzyni – dawna wiejska moda (opis: jw.)
• Ziarnko do ziarnka – znaczenie chleba w tradycji (opis: jw.)
• Na świętego Andrzeja z wróżby dziewkom nadzieja – zwyczaje katarzynkowe i andrzejkowe
  Podczas lekcji uczestnicy zapoznają się z różnymi formami wróżb matrymonialnych, takich jak przekładanie butów, liczenie dranek w płocie czy nasłuchiwanie odgłosów psa lub koguta dochodzących spośród zagród.
• Jak mięta z macierzanką... – czyli zioła w magii, lecznictwie ludowym, obrzędach (opis: jw.)
• U pana Boga za piecem, czyli tajemnicze przysłowia
  Jak duży jest korzec maku? Czy budowa cepa jest prosta? Ile ziarnek pomieści miarka? Świat przysłów pełny jest tajemniczych słów oznaczających przedmioty, z którymi dziś już się nie spotykamy. Ta lekcja muzealna daje szanse na zobaczenie i dotknięcie przynajmniej niektórych. Po takim doświadczeniu przysłowia staną się bardziej zrozumiałe. Uczestnicy poznają znaczenie przysłów, a także przedmioty, które w nich występują. Poprawiają swoją znajomość polszczyzny i poznają przeznaczenie wybranych przedmiotów znajdujących się w chłopskiej chacie. Czas: 60 min
• Na przerwie w starej szkole
  Gdy zabawki były luksusem, wiele dziecięcych zabaw wymagało użycia przedmiotów codziennego użytku lub zaimprowizowanych rekwizytów. Zabawy, o których opowiadają najstarsi mieszkańcy regionu wymagają kreatywności, wyobraźni oraz zręczności i ciągle mogą być atrakcyjne dla dzieci. W trakcie zajęć uczniowie poznają podstawowe informacje na temat życia i zabaw dzieci na dawnej wsi. Mają okazję spróbować trzech z nich: cymbergaja, hacelków oraz wilka i owiec. Czas: 45-60 min
• Wokół świątecznego stołu – wigilia w skansenie
  Podczas zajęć dzieci poznają wigilijne zwyczaje panujące u Lasowiaków i Rzeszowiaków. Zwiedzą świąteczne zaaranżowaną chałupę z Markowej, wezmą udział w warsztatach wykonywania ozdób choinkowych oraz wspólnie przyrządzą tradycyjne potrawy. Następnie złożywszy sobie życzenia, zasiądą do stołu… Czas: 3,5 godz.
• Gdy w Kwietną Niedzielę... – tradycje wielkanocne
  Opowiemy Wam o najważniejszych obrzędach wielkanocnych charakterystycznych dla naszego regionu. Wy pod czujnym okiem etnografów wykonacie palmę oraz dowiecie się, jakie miała znaczenie w kulturze ludowej. Następnie zobaczycie, jakich składników należy użyć, by podczas gotowania jaja przybrały bajeczne kolory. Chwilę później ozdobicie pisanki metodą skrobania. Zajęcia te są świetną okazją do konfrontacji tradycji z teraźniejszością - jak wyglądały kiedyś świąteczny stół i koszyk ze święconką, a jak prezentują się obecnie. Czas: 2,5 godz.
• Jak w ulu – spotkanie z pszczelarzem (opis: jw.)
• Siła wiatru i wody – o młynarstwie w dawnej wsi (opis: jw.)
• Lasowiackie serce – warsztaty haftu
  Dziś haftują tylko niektórzy, ale dawniej sztuka ta była doskonale opanowana przez wszystkie Lasowiaczki. Od ich cierpliwości i talentu zależało bogactwo zdobień lnianej garderoby. Na spódnicach, koszulach i chustach królowały motywy roślinne i geometryczne (polne kwiaty, listki, ślimacznice, wilcze zęby czy lasowiackie serca). Panienki haftowały czerwonymi nićmi, a mężatki czarnymi i brązowymi. Białych nici mogły używać wszystkie kobiety. Podczas zajęć dzieci poznają warsztat hafciarski oraz wyhaftują rozpoznawalny wzór lasowiackiego serca na lnianej serwetce. Naukę posługiwania się igłą i nicią warto zacząć od najmłodszych lat! Czas: 60 min

Szkoła ponadpodstawowa

• Nie święci garnki lepią – spotkanie z garncarzem (opis: jw.)
• Kiecki w malowanej skrzyni – dawna wiejska moda (opis: jw.)
• Na przerwie w starej szkole (opis: jw.)
• Na świętego Andrzeja z wróżby dziewkom nadzieja – zwyczaje katarzynkowe i andrzejkowe (opis: jw.)
• Wokół świątecznego stołu – wigilia w skansenie (opis: jw.)
• Gdy w Kwietną Niedzielę... – tradycje wielkanocne (opis: jw.)

Informacje organizacyjne dla wycieczek szkolnych: