Muzeum Ślężańskie w Sobótce

Muzeum Ślężańskie im. Stanisława Dunajewskiego w Sobótce to instytucja kultury o wyjątkowym charakterze, która od ponad sześćdziesięciu lat dokumentuje i popularyzuje dziedzictwo archeologiczne, historyczne oraz przyrodnicze regionu Masywu Ślęży. Zlokalizowane przy ulicy Świętego Jakuba 18, mieści się w renesansowym budynku dawnego szpitala kanoników regularnych, wzniesionym w 1568 roku z fundacji opata Eliasza Schwanenberga. Budynek ten, znany jako Dom Opata, zachował wiele elementów dawnej architektury, w tym manierystyczny portal z inskrypcjami w języku greckim, hebrajskim i łacińskim oraz fragmenty kamieniarki z nieistniejących już kamienic Sobótki.

Placówka została założona w 1962 roku, kontynuując tradycje Heimatmuseum, które funkcjonowało w Sobótce od 1926 roku. Jej twórcą i pierwszym opiekunem był Stanisław Dunajewski – żołnierz AK, regionalista, pasjonat historii Ślęży, który po wojnie osiedlił się w Sobótce i aktywnie działał na rzecz ochrony lokalnych zabytków. W 1992 roku muzeum otrzymało jego imię, a w mieście powstał również skwer nazwany na jego cześć. Dunajewski zasłynął m.in. z uratowania skarbu numizmatycznego odkrytego podczas rozbiórki jednej z kamienic na rynku oraz z zaopatrywania schroniska PTTK na Ślęży przy pomocy osiołka, co nawiązywało do przedwojennej tradycji turystycznej regionu.

Co można zobaczyć w Muzeum Ślężańskim?

W muzeum prezentowane są obecnie cztery wystawy stałe oraz jedna wystawa czasowa, która zmienia się kilka razy w roku. Najstarsza z nich, „Śladami dawnych wierzeń”, ukazuje kulturę duchową regionu w pradziejach. Ekspozycja zawiera zbiory archeologiczne związane z kulturą łużycką, celtycką oraz ślady obecności Scytów na Ślęży. Eksponaty pochodzą z własnych badań muzeum oraz z instytucji naukowych, takich jak Muzeum Archeologiczne we Wrocławiu czy Instytut Archeologii i Etnologii PAN. Wystawa została zmodernizowana w ostatnich latach i nadal przyciąga uwagę zwiedzających dzięki unikalnym artefaktom i rekonstrukcjom antropologicznym, w tym głowie kobiety z pochówku szkieletowego.

W 2022 roku otwarto wystawę „Sobótka. Od osady targowej do nowożytnego miasta”, która opowiada o rozwoju miasta od jego początków aż po czasy współczesne. Szczególnym elementem tej ekspozycji jest „Skarb Dunajewskiego” – zbiór monet z XVI–XVIII wieku, który został przebadany i przygotowany do ekspozycji w 2021 roku. Wystawa ukazuje również gospodarcze skutki wojny trzydziestoletniej oraz rozwój rzemiosła i handlu w regionie.

Kolejna wystawa, „Człowiek i przyroda Ślęży”, otwarta w 2024 roku, prezentuje nierozerwalną więź między naturą a człowiekiem. Ekspozycja została wzbogacona o film, w którym występują mieszkańcy Sobótki oraz grupy rekonstrukcyjne. Pokazano w nim gatunki zwierząt i roślin występujące na Ślęży oraz codzienne życie dawnych mieszkańców regionu. Wystawa zachęca do refleksji nad współczesnym podejściem do przyrody i jej ochrony.

Również w 2024 roku otwarto wystawę „W ślężańskich dobrach kanoników regularnych”, która przypomina o obecności kongregacji kanoników regularnych od św. Augustyna sprowadzonych przez Piotra Włostowica. Ekspozycja ukazuje bogactwo architektury sakralnej regionu oraz wpływ zakonników na rozwój Sobótki. Wystawa została zorganizowana w budynku, który sam w sobie jest świadectwem tej historii – dawnej fundacji opata Eliasza Schwanenberga.

Integralną częścią muzeum jest lapidarium, znajdujące się na zewnątrz budynku. Prezentowane są tam zabytkowe elementy architektoniczne, rzeźby, krzyże pojednania, kapliczki słupowe, chrzcielnice z czerwonego piaskowca, barokowe ławeczki ogrodowe oraz fragmenty płyt nagrobnych. Lapidarium stanowi doskonałe uzupełnienie zwiedzania i pozwala na poznanie historii regionu „wyrytej w kamieniu”.

Z wycieczką szkolną do Muzeum Ślężańskiego

Muzeum Ślężańskie prowadzi również aktywną działalność edukacyjną. Oferta lekcji muzealnych jest dostosowana do wieku uczniów szkół podstawowych i średnich. Przykładowe zajęcia to „Śladami dawnych wierzeń”, które wprowadzają dzieci w świat archeologii i dawnych wierzeń epoki paleolitu i neolitu. Zajęcia te są prowadzone przez archeologów i wzbogacone o warsztaty, podczas których dzieci wykonują ozdoby z naturalnych surowców lub makiety Światowida.

Inna propozycja to lekcja „Historia Muzeum Ślężańskiego 1962–2022”, która ukazuje rozwój instytucji i jej rolę w dokumentowaniu historii regionu. Dla starszych uczniów przygotowano zajęcia „Sobótka. Od osady handlowej do nowożytnego miasta”, które łączą spacer po rynku z warsztatami numizmatycznymi i poznawaniem dawnych rzemiosł. Uczniowie mogą również uczestniczyć w lekcji „W ślężańskich dobrach Kanoników Regularnych”, gdzie poznają medycynę klasztorną, piszą teksty gęsim piórem i lakują je pieczęcią opata.

Dla nauczycieli i rodziców Muzeum Ślężańskie stanowi wartościową propozycję edukacyjną. Dzięki różnorodności wystaw, interaktywnym formom zwiedzania oraz bogatej ofercie lekcji muzealnych, dzieci mogą poznawać historię, archeologię i przyrodę w sposób angażujący i przystępny. Wizyta w muzeum rozwija kompetencje kulturowe, historyczne i przyrodnicze, a także zachęca do refleksji nad dziedzictwem regionu. Muzeum jest dostosowane do potrzeb grup szkolnych, a jego pracownicy dbają o bezpieczeństwo i komfort uczestników.

Muzeum Ślężańskie im. Stanisława Dunajewskiego to miejsce, które pozwala w ciekawy sposób odkrywać przeszłość Jego unikalna lokalizacja, bogata historia, różnorodne ekspozycje i oferta edukacyjna sprawiają, że jest to atrakcyjna destynacja dla wycieczek szkolnych i rodzinnych. Wizyta w muzeum pozostawia trwałe wrażenie i stanowi inspirację do dalszego poznawania dziedzictwa kulturowego Dolnego Śląska.

Galeria zdjęć

Zdjęcia: Muzeum Ślężańskie

Informacje organizacyjne dla wycieczek szkolnych:

Aktualizacja 22.07.2025

 * ceny i godziny otwarcia aktualne na dzień aktualizacji artykułu. Mogą się różnić od rzeczywistych. Przed przyjazdem do lokalizacji zalecamy sprawdzenie tych danych na stronach internetowych obiektu.

Sprawdź na mapie jak dojechać do Muzeum Ślężańskiego: