Zbiory Archeologiczne Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy

Zbiory Archeologiczne, mieszczące się w Białym Spichrzu, stanowią opowieść o najdawniejszych dziejach Bydgoszczy. W budynku zaprezentowane są ekspozycje stałe: „Na pograniczu Wielkopolski i Pomorza. Bydgoszcz i region u zarania dziejów” oraz „W grodzie Bydgosta – Tajemnice życia wczesnośredniowiecznych mieszkańców Bydgoszczy i okolic”. Ekspozycje ukazują kulturę materialną, a przez jej pryzmat także różne przejawy życia społecznego i duchowego pradawnych mieszkańców.

Zbiory archeologiczne w budynku dawnego spichrza

W centrum Bydgoszczy, przy ulicy Mennica 2, na Wyspie Młyńskiej, znajduje się oddział Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego poświęcony archeologii. Budynek, znany dziś jako Zbiory Archeologiczne, mieści się w dawnym spichrzu z końca XVIII wieku. Przez lata obiekt pełnił funkcje gospodarcze, a jego lokalizacja w sercu miasta, nad Młynówką, wiązała się z przemysłową przeszłością Wyspy Młyńskiej. Dopiero w drugiej połowie XX wieku zaadaptowano go na potrzeby muzealne. Przebudowany i zmodernizowany, stał się jednym z najważniejszych miejsc prezentujących historię najdawniejszych dziejów Bydgoszczy i regionu.

Zbiory Archeologiczne funkcjonują w strukturze muzeum od 1961 roku, kiedy utworzono tu Dział Archeologii. Od początku gromadził on znaleziska z wykopalisk prowadzonych w Bydgoszczy i okolicach, a zbiory szybko stały się jednym z największych tego typu zasobów w regionie. Współczesny oddział oferuje ekspozycje stałe, wystawy czasowe oraz zajęcia edukacyjne dla dzieci i młodzieży. Zbiory liczą tysiące artefaktów – od narzędzi kamiennych po ozdoby, ceramikę i broń – dokumentujących życie ludzi od epoki kamienia aż po wczesne średniowiecze.

Wnętrza budynku zachowały prostotę dawnego spichrza. Ceglane mury, masywne belki i drewniane stropy tworzą atmosferę, która doskonale współgra z tematyką ekspozycji. W salach rozmieszczono gabloty z oryginalnymi znaleziskami archeologicznymi, rekonstrukcjami grobów, narzędzi i przedmiotów codziennego użytku. Dzięki temu zwiedzający mogą dosłownie „cofnąć się w czasie” i prześledzić, jak wyglądało życie w dolinie Brdy i Noteci na przestrzeni tysięcy lat.

Wystawy stałe Zbiorów Archeologicznych

Obecnie w budynku można zobaczyć dwie wystawy stałe. Pierwsza z nich nosi tytuł „W grodzie Bydgosta. Tajemnice życia wczesnośredniowiecznych mieszkańców Bydgoszczy i okolic”. Ekspozycja opowiada o początkach miasta, które wyrosło na gruncie wczesnośredniowiecznego grodu obronnego. Zgromadzone tu zabytki pochodzą z badań archeologicznych prowadzonych na Wzgórzu Katedralnym i w rejonie obecnej Wyspy Młyńskiej. Prezentowane są fragmenty naczyń, narzędzia kowalskie i rolnicze, przedmioty codziennego użytku, ozdoby oraz elementy broni. Wystawa pokazuje, jak rozwijało się życie gospodarcze, rzemiosło i handel w grodzie nad Brdą. Odtworzone zostały też fragmenty umocnień, domostw i warsztatów, dzięki czemu można zobaczyć, jak funkcjonowała średniowieczna społeczność. Ciekawostką jest, że w ekspozycji wykorzystano także multimedia i modele przestrzenne, które pomagają zrozumieć strukturę dawnego grodu Bydgosta i jego znaczenie na mapie regionu.

Druga wystawa stała zatytułowana „Na pograniczu Wielkopolski i Pomorza. Bydgoszcz i region u zarania dziejów” przenosi zwiedzających jeszcze dalej w przeszłość – do czasów, gdy człowiek dopiero zaczynał osiedlać się nad Brdą. To opowieść o pradziejach regionu od epoki kamienia po okres wpływów rzymskich. Ekspozycja prezentuje artefakty z licznych stanowisk archeologicznych, takich jak Bydgoszcz-Fordon, Żnin, Krusza Zamkowa czy Okole. Wśród eksponatów znajdują się narzędzia wykonane z krzemienia, siekiery z kamienia i brązu, fragmenty ceramiki, ozdoby z kości oraz wyroby z metalu. Wystawa ukazuje, jak zmieniały się technologie, sposoby pozyskiwania pożywienia i organizacja społeczna w kolejnych epokach. Zwraca uwagę na rolę Bydgoszczy jako obszaru pogranicznego między Wielkopolską a Pomorzem – miejsca, gdzie stykały się różne kultury i tradycje.

Zbiory Archeologiczne to także przestrzeń edukacyjna, w której odbywają się warsztaty i lekcje muzealne. Dzieci mogą zobaczyć, jak wyglądały narzędzia używane przez pierwszych rolników, jak wytwarzano gliniane naczynia czy ozdoby z bursztynu. Nauczyciele znajdą tu miejsce do prowadzenia zajęć łączących historię, geografię i przyrodę. Dla rodzin to okazja, by w spokojnym rytmie odkrywać przeszłość regionu i zrozumieć, że dzieje Bydgoszczy sięgają znacznie głębiej niż średniowiecze.

Lekcje muzealne

Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy organizuje w budynku Zbiorów Archeologicznych następujące tematy lekcji muzealnych dla dzieci i młodzieży szkolnej:

Klasy I-III

Od zabawki do amuletu: lalki motanki.
Bohaterkami warsztatów będą motanki – tradycyjne lalki, którym dawniej przypisywano moc spełniania najskrytszych marzeń, które uczniowie wykonają samodzielnie po obejrzeniu stałej wystawy.

Tajemnice przeszłości
Jak wyglądało życie ludzi tysiące lat temu, gdy nie było miast, prądu ani pisma? W
otoczeniu dawnych przedmiotów uczniowie poznają świat, w którym rzemiosło, rytuały i pamięć o zmarłych miały głębokie znaczenie.

Klasy IV-VI

Od zabawki do amuletu: lalki motanki.

Odkrywamy przeszłość
W klimatycznej przestrzeni wystawy, otoczeni eksponatami sprzed tysięcy lat, uczniowie odkryją znaczenie rzemiosła i pamięci o zmarłych. 

„Wałkujemy sztukę” – interpretacja obiektów prehistorycznych
Popularne określenie „wałkować” oznacza powtarzać daną czynność, aby ją utrwalić. Na warsztatach postaramy się odczarować skojarzenie tego słowa z
nudą i rutyną. Swoje wrażenia zinterpretujemy i przeniesiemy na papier przy pomocy między innymi wałków kuchennych. 

Klasy VII-VIII oraz szkoły ponadpodstawowe

Wystawa w pigułce: Zbiory Archeologiczne
Forma oprowadzania jest swobodna i przyjemna. Uczestnicy wyjdą z niej z konkretną porcją wiedzy: uporządkowaną, łatwą do zapamiętania i inspirującą do dalszego odkrywania.

Zbiory Archeologiczne w Białym Spichrzu są jednym z dziewięciu oddziałów Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego, obok Gmachu głównego, Apteki pod Łabędziem, Muzeum Historii Bydgoszczy – Spichrze nad Brdą, Europejskiego Centrum Pieniądza, Centrum Edukacji Muzealnej, Galerii Sztuki Nowoczesnej, Domu Leona Wyczółkowskiego oraz Exploseum.

Galeria zdjęć

Zdjęcia: Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszcz

Informacje organizacyjne dla wycieczek szkolnych:

Aktualizacja 29.09.2025

* ceny i godziny otwarcia aktualne na dzień aktualizacji artykułu. Mogą się różnić od rzeczywistych. Przed przyjazdem do lokalizacji zalecamy sprawdzenie tych danych na stronach internetowych obiektu.

Sprawdź na mapie jak dojechać do Muzeum Historii Bydgoszczy. Zbiory Archeologiczne: