Mury Obronne w Krakowie

Pierwsze wzmianki źródłowe dotyczące systemu obronnego Krakowa pochodzą z czasów panowania księcia Leszka Czarnego.

Były to otoczone fosą umocnienia drewniano-zimne. Ich wznoszenie rozpoczęto od północnej strony miasta, najbardziej narażonej na atak wroga. Kolejny etap rozbudowy i umacniania murów obronnych to czasy panowania Wacława II (1291-1305), rozpoczęto wówczas budowanie obwarowań kamiennych.
Powstały murowane bramy: Rzeźnicza, Grodzka, Floriańska, Wiślna, Sławkowska, Mikołajska i Szewska, później zaś Nowa. Następnie połączono je ze sobą wysokim i grubym murem. Na początku XIV w. murowane fortyfikacje otaczały już całe miasto lokacyjne. Ostatecznie, za panowania Kazimierza Wielkiego (1333-1370), obwarowanie to połączono z przebudowanymi fortyfikacjami Okołu, czyli dawnego podgrodzia, przylegającego od północy do wzgórza wawelskiego.

Spośród niegdyś istniejących potężnych średniowiecznych fortyfikacji Krakowa w pełni zachował się jedynie fragment obwarowań liczący ok. 200 m długości z bramą Floriańską i trzema przylegającymi do niej basztami.
Brama Floriańska to główna brama miejska, po raz pierwszy wzmiankowana w źródłach historycznych w 1307 r. Jej nazwa pochodzi od położonego pobliskiego kościoła św. Floriana na Kleparzu. W XIV w. uzyskała formę wysokiej wieży kamiennej na planie zbliżonym do kwadratu, wraz z prostym czworobocznym przedbramiem. Bramę przecinał przejazd o ostrołukowym sklepieniu, od strony miasta zabezpieczały ją drewniane wrota, a od zewnątrz drewniana lub żelazna krata, która była podnoszona i opuszczana po specjalnych kamiennych prowadnicach.
Pod koniec XV w. w związku z rozbudową obwarowań i budową potężnego Barbakanu otrzymała ceglaną kondygnację z machikułami na kamiennych krotoszynach. Przez wieki brama Floriańska i Barbakan były połączone umocnioną tzw. szyją. W czasach nowożytnych brama Floriańska nabrała symbolicznego znaczenia reprezentacyjnej bramy wjazdowej do miasta na Drodze Królewskiej (Via Regia).
Obecnie budowla liczy 34 m. wysokości. Od strony zewnętrznej znajduje się na niej płaskorzeźba orła piastowskiego, wykonana w 1882 r. wg projektu Jana Matejki, od strony miasta - barokowa płaskorzeźba św. Floriana. W sklepionym przejeździe umieszczono ołtarzyk Matki Boskiej Piaskowej, w 1835 r. przeniesiony z tzw. szyi. Na piętrze bramy znajduje się kaplica fundacji książąt Czartoryskich, z neogotyckim balkonikiem od strony miasta, zaprojektowanym w 1840 r. przez Karola Kremera. 
 
Do dnia dzisiejszego zachowały się jedynie trzy baszty przy Bramie Floriańskiej, połączone kamiennym murem obronnym. Od strony ul. Szpitalnej Baszta Pasamoników (czyli szmuklerzy - rzemieślników wyrabiających pasy), dalej Stolarska (zwana inaczej Powroźniczą) i tuż przy ulicy Sławkowskiej - Ciesielska. Wszystkie osadzone zostały na kamiennym wykuszu i nadbudowane przy użyciu cegły w XV w. Baszta Pasamoników i Stolarska w wyższych kondygnacjach mają przekrój półkola i zwieńczone są machikułami oraz półstożkowatymi dachami.
Baszta Ciesielska w części ceglanej o przekroju sześcioboku nakryta została ostrosłupowym dachem. Miała ona za zadanie ochronę Arsenału Miejskiego, a także pobliskiego kościoła Pijarów.
 
Mury miejskie Krakowa zostały wyburzone na mocy decyzji cesarza austriackiego Franciszka II Habsburga z 1806 r. rozbiórki dokonano w latach 1810-1814 oraz w pierwszych latach istnienia Wolnego Miasta Krakowa.  Mury floriańskie ocalały dzięki zdecydowanej interwencji Feliksa Radwańskiego seniora (1756-1826), architekta, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, senatora Wolnego Miasta Krakowa.

Fotografie: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa

Informacje organizacyjne dla wycieczek szkolnych: