Muzeum powstało w maju 1985 roku, jako oddział Muzeum Narodowego Rolnictwa w Szreniawie. Lokalizacja jedynej tego typu placówki muzealnej w Polsce ma związek ze specyfiką regionu, którego centralnym punktem jest Nowy Tomyśl, wynikającą z bogatych tradycji w zakresie uprawy wikliny i chmielu oraz produkcji wyrobów wiklinowych. Decydujący wpływ na powstanie i rozwój tychże tradycji miały naturalne warunki terenowe oraz procesy historyczne związane z napływem ludności w ramach osadnictwa olęderskiego.

Podmokły, miejscami bagnisty charakter terenu sprawia, że wierzba w stanie dzikim rosła tutaj od zawsze. Osiedlający się w tym rejonie w 1 połowie XVIII wieku Olędrzy zaczęli uprawiać wierzbę, wykorzystując posiadaną w tym zakresie wiedzę i doświadczenie. Tak bogate zaplecze surowcowe stanowiło też znakomitą bazę dla rozwoju rzemiosła plecionkarskiego, które obok uprawy wikliny, funkcjonuje na tych terenach do dnia dzisiejszego. Podobnie, początki chmielarstwa w okolicach Nowego Tomyśla wiążą się z przybywającymi na te tereny kolonistami pochodzenia niemieckiego i czeskiego. W powstających polsko-czeskich i niemiecko-czeskich gminach olęderskich, położonych na południowy zachód od Nowego Tomyśla, wydawano przywileje zezwalające osadnikom na domowy wyrób piwa. Powstawały w związku z tym małe, przydomowe plantacje chmielu, uprawianego na własny użytek. W 1 połowie XIX wieku rozpoczęto racjonalną uprawę chmielu i uregulowany handel nim. Od 1849 roku organizowane były tutaj targi chmielarskie, na których ustalano aktualne ceny chmielu.

Bazę lokalową Muzeum stanowią dwa obiekty, które prezentują dawny charakter zachowanego w tym regionie budownictwa olęderskiego. Główna siedziba mieści się w budynku mieszkalnym osadnika olęderskiego, pochodzącym z końca XVIII wieku. Drugim obiektem jest stodoła z charakterystycznym tzw. tremplem – nadbudowanym poddaszem, wykorzystywanym do suszenia chmielu lub jako magazyn wikliny. Uzupełnieniem bazy lokalowej jest okazała wiata, wykorzystywana na potrzeby ekspozycji oraz organizację imprez plenerowych i edukacyjnych. 

W Muzeum obejrzeć można wystawy odnoszące się do tematyki uprawy wikliny i chmielu, przetwórstwa tych surowców oraz rzemiosła plecionkarskiego. Prezentowane są, związane z tą tematyką narzędzia i maszyny oraz ogromne bogactwo wyrobów plecionkarskich, zarówno o charakterze użytkowym, jak i artystycznym. W otoczeniu budynków rozmieszczone są niepowtarzalne, artystyczne formy przestrzenne z wikliny, poza tym stanowiska ekspozycyjne dotyczące zagadnień zastosowania wierzby w innych poza plecionkarstwem dziedzinach życia człowieka (ekologia, ochrona środowiska), maszyny i narzędzia do zbioru i przetwórstwa wikliny oraz ekspozycje botaniczne – odmian wierzby (salicarium) i chmielu (chmielnik).

Galeria zdjęć:

Autor: Muzeum Wikliniarstwa i Chmielarstwa w Nowym Tomyślu

Lekcje Muzealne:

Tematy lekcji:

„Od patyka do koszyka” – przedstawienie procesu wytwarzania  wyrobów wiklinowych, począwszy od przygotowania surowca, poprzez wyplatanie, po gotowy wyrób. Uczestnicy biorą udział w procesie wyplatania – wspólne wyplatanie koszyka pod opieką instruktora. Grupy wiekowe: starsze grupy przedszkolne, szkoły podstawowe i ponadpodstawowe.

„Historia wikliną przeplatana” – tematyka uprawy i przetwórstwa wikliny oraz plecionkarstwo w ujęciu historycznym. Grupy wiekowe: szkoły podstawowe i ponadpodstawowe.

„Jak to z chmielem bywało” – historia uprawy i przetwórstwa chmielu w Polsce i na świecie. Grupy wiekowe: szkoły podstawowe i ponadpodstawowe.

„Olędrzy nowotomyscy, pochodzenie, historia kolonizacji” – historia osadnictwa regionu nowotomyskiego, kolonizacji olęderskiej na tych terenach w 1 połowie XVIII wieku, związana z tym specyfika architektoniczna i cechy ludności osiedleńczej. Grupy wiekowe: szkoły podstawowe (klasy 6-8), szkoły ponadpodstawowe.

Informacje organizacyjne dla wycieczek szkolnych: